Pongamos que hablo de Madrid (Zamenhof, 1887)

26-10-2022

Если вы желаете писать, положимъ, къ какому-нибудь Испанцу въ Мадридъ...

Unua Libro, pp. 16-17

No es demasiado conocido entre los esperantistas de habla hispana que Zamenhof menciona Madrid en la «obra fundacional» del esperanto. Las causas, a mi entender, son diversas. Pese a que la gran mayoría de los esperantistas saben muy bien qué es el Unua Libro, no son tantos los que conocen a fondo su contenido. Lo que hoy se conoce como Unua Libro (primer libro) se publicó con el título Международный языкъ. Предисловіе и полный учебникъ, es decir (en ruso anterior a la reforma ortográfica de Shájmatov): Lengua internacional. Prefacio y manual completo.

La expresión «Por rus,o,j», con comas separando los tres morfemas que forman la palabra, es lo único escrito en esperanto en la cubierta. También en ruso se lee «Dr. Esperanto», el seudónimo del creador de la «lengua internacional», que por metonimia terminaría conociéndose como esperanto.

Según la normativa de la Rusia imperial, los libros debían pasar dos filtros de censura. El primero, que autorizaba la impresión, lleva en este caso fecha del 21 de mayo de 1887. Después de la impresión, se necesitaba un segundo plácet del que, evidentemente, no quedaba constancia impresa en el libro. El esperantista polaco Adam Zakrzewski tuvo la oportunidad de zambullirse en los libros de registro de Elżbieta Kelter, hija del impresor, y dio con la fecha de ese «permiso para distribuir»: el 14 de julio de 1887, según el calendario juliano vigente en el Imperio ruso.(1) El equivalente en el calendario gregoriano, el 26 de julio de 1887, se consideró después como la fecha natal del esperanto.

Precisiones de fechas al margen, la cuestión es que el propio Zamenhof preparó cuatro versiones de ese Unua Libro y todas ellas se publicaron a lo largo del año 1887.(2) Estas cuatro versiones estaban escritas en ruso, polaco, francés y alemán. El primer párrafo del prefacio en cada una de las lenguas da una buena idea del conocimiento que Zamenhof tenía de ellas.

Предлагаемую брошюру читатель вѣроятно возьметъ въ руки съ недовѣріем, съ предвзятою мыслью, что ему будетъ предложена какая нибудь несбыточная утопія; я долженъ поэтому прежде всего просить читателя отложить эту предвзятую мысль и отнестить серьезно и критически къ предлагаемому дѣлу.

Czytelnik weźmie prawdopodobnie niniejszą broszurę do rąk z nieufnością, przypuszczając, że chodzi tu o niemożliwą do urzeczywistnienia utopję; przedewszystkiem więc upraszam czytelnika, aby zrzekł się swego uprzedzenia i rzecz, z którą występuję, traktował poważnie i krytycznie.

Ce ne sera peut-être pas sans une certaine méfiance, que le lecteur jetera les yeux sur cette brochure; il supposera de prime abord qu'il s'agit d'une utopie impossible à réaliser; or, je le prie avant tout, de vouloir bien renoncer à ce préjugé et d'étudier sérieusement et sans prévention la chose que je me propose de traiter dans cette petite brochure.

Der Leser wird wahrscheinlich die vorliegende Broschüre mit einigem Misstrauen zur Hand nehmen, in der Voraussetzung eine unausführbare Utopie vor sich zu haben. Um diesem vorzubeugen, ersuche ich den geehrten Leser jedwedes Vorurtheil bei Seite lassen zu wollen und das vorliegende Werkchen ernst und kritisch zu behandeln.

En 1888 se publicó la primera traducción que no fue obra del propio Zamenhof.(3) Se trata de la versión «edited for Englishmen by J. St.». Esa traducción al inglés terminó siendo retirada de la «bibliografía oficial»(4) por su baja calidad y se sustituyó por una traducción de Richard H. Geoghegan que se publicó en 1889. Para entonces ya había visto la luz otra traducción al inglés, ésta realizada al otro lado del Atlántico por Henry Phillips Jr., secretario de la Sociedad Filosófica Americana. Si bien Philips sigue fielmente el Unua Libro original, su versión incluye por primera vez otros elementos: un prefacio propio y un diccionario inglés-esperanto compilado por el traductor.(5)

En los años 1888-1890 se publicaron primero traducciones más o menos fieles del Unua Libro (hebreo, yidis, sueco)(6) y luego otros manuales de esperanto (letón, danés, búlgaro e italiano) creados con más libertad pero siempre basados en lo expuesto por Zamenhof.

El primer manual que se distanció del Unua Libro hasta casi perderlo de vista fue el siguiente en publicarse. Y no fue otro que el español. La obra de Rodríguez Huertas se tituló Gramática, ejercicios y diccionario de la Linguo Internacia del Doctor Esperanto y, pese a que hizo infinitamente más «méritos» para ser eliminada de la «bibliografía oficial», permaneció en esa lista de obras con el número 36. A las curiosas libertades que se tomó Rodríguez Huertas ya me referí en otra ocasión.

El caso es que Rodríguez Huertas también redactó su propio prólogo con lo que la presentación original de Zamenhof no llegó al castellano en esos primeros años de la lengua internacional. Por lo demás, el Unua Libro tampoco se tradujo al esperanto hasta 1903, fecha en la que apareció en la Fundamenta krestomatio. La traducción, del propio Zamenhof, recoge sólo las dos primeras partes del prefacio y queda perdida en la sección de «artículos sobre el esperanto».

La frase referida a Madrid que abre este artículo aparece traducida así en esperanto:

Se vi deziras skribi, ekzemple, al iu hispano Madridon...

La traducción es impecable, aunque el inciso (ekzemple) no es tan sabiniano avant la lettre como el положимъ ruso, que significa literalmente «pongamos» (también en el sentido de «por ejemplo»).

Así pues, a pesar del valor histórico y documental del Unua Libro, éste no se divulgó en castellano.(7) ¿Cuál es el contenido de las cuarenta páginas del primer y, rigurosamente hablando, único Unua Libro, la versión rusa? Veámoslo con un poco de detalle.

En la cubierta (p. 1) se leen el seudónimo del autor (Dr. Esperanto), el título (Lengua internacional, prefacio y manual completo) y debajo, en esperanto, la indicación «para rusos». Más abajo aparece el lema «Para que una lengua sea mundial [internacional, universal] no basta con llamarla así», así como el precio (15 kópeks) y los datos editoriales: Varsovia, Tipolitografía J[aím] Kelter, calle Novolipie, 11, 1887.

En el dorso (p. 2) figura la fecha de autorización de la censura: Varsovia, 21 de mayo de 1887 [del calendario juliano] y la frase:

La lengua internacional, como las nacionales, es una propiedad social, y el autor renuncia para siempre a sus derechos personales [de autoría]

Esta renuncia a los derechos de autor sobre su creación es una de las informaciones más repetidas en las biografías de Zamenhof. Aquí está su origen.

A continuación, viene el prefacio, que se extiende entre las páginas 3 y 30 (curiosamente, ocupa mucho más espacio que el «manual completo»). Este prefacio consta de una introducción en la que se plantean tres requisitos y tres partes que dan respuesta a estos requisitos.

1) Que la lengua sea extraordinariamente sencilla, de manera que pueda aprenderse jugando.
2) Que cualquiera que haya aprendido esta lengua pueda usarla de inmediato para entenderse con personas de diversas naciones, tanto si esta lengua es aceptada por el mundo y recaba muchos adeptos como si no; es decir, que la lengua desde el principio y gracias a su propia construcción pueda servir como medio eficaz para la comunicación internacional.
3) Encontrar medios para vencer la indiferencia del mundo y lograr que lo antes posible y de la manera más numerosa posible la gente empiece a utilizar la lengua propuesta como una lengua viva, no con un manual en la mano y en ocasiones de necesidad extrema.

Unua Libro, pp. 7-8.

Tras las respuestas a los dos primeros puntos (los que Zamenhof tradujo al esperanto en la Fundamenta Krestomatio), y antes de abordar el tercero, se presentan pequeñas muestras de uso del esperanto (todos los ejemplos están escritos separando los morfemas mediante comas). Las muestras son las siguientes:

I. Patro nia (Padrenuestro), p. 19. El judío Zamenhof, siempre receloso del antisemitismo, puso como primer ejemplo una oración católica.

II. El la Biblio (De la Biblia), pp. 19-20. Se trata de los diez primeros versículos del Génesis.

III. Letero (Carta), pp. 20-21. Carta redactada a modo de ejemplo en la que se habla de la necesidad de divulgar la lengua internacional.

IV. Mia penso (Mi pensamiento), pp. 21-22. Poema original de Zamenhof en esperanto.

V. El Heine' (De Heine), pp. 22-23. Traducción al esperanto del poema de Heinrich Heine «Mir träumte von einem Königskind».

VI. Ho, mia kor' (¡Oh, corazón mío!), p. 23. Poema original de Zamenhof en esperanto.

Las páginas 31-34 están ocupadas por ocho declaraciones iguales (promesas) concebidas para ser firmadas y enviadas a Zamenhof para de este modo conocer el número de personas interesadas en el proyecto. El texto de esta promesa es una muestra de cierta ingenuidad de Zamenhof o de su inquebrantable fe en la especie humana. Dice más o menos:

Yo, el firmante, prometo aprender la lengua internacional propuesta por el doctor Esperanto si se muestra que diez millones de personas han hecho públicamente esta misma promesa.

El manual completo, que se extiende entre las páginas 35 y 40, consta de 3 secciones:

A) Alfabeto

B) Partes del discurso

C) Reglas generales

Estas secciones B y C darían lugar a la repetida afirmación de que el esperanto sólo posee 16 reglas sin excepciones. Esas reglas, que en el Unua Libro están numeradas en dos series del 1 al 8, pasarían a formar una lista de 16 en el Fundamento de Esperanto publicado en 1905 para ser discutido en el primer congreso internacional que se celebraría en Boulogne-sur-Mer.

Las reglas hacen referencia a: artículo, sustantivos, adjetivos, numerales, pronombres, verbos, adverbios, caso de las preposiciones, lectura fonética, acento tónico, voces compuestas, negaciones, acusativo de dirección, preposiciones, palabras extranjeras y apóstrofo.

En folio aparte se incluía el primer diccionario, que era unidireccional (esperanto-ruso) y constaba de 917 raíces léxicas.

En los ejemplares que se conservan en la Biblioteca Nacional de Austria del Unua Libro en ruso no aparece un elemento que puede verse en la última página de versiones posteriores, un permiso para traducir la obra a cualquier lengua.

¿Por qué no hacer uso de ese permiso? Tengo intención de hacerlo más pronto que tarde.

NOTAS

(1) Adam Zakrzewski: Historio de Esperanto 1887-1912, p. 10.
(2) Ibídem, p. 10. De nuevo Zakrzewski ofrece las fechas exactas de publicación, que dependieron de los censores para los diferentes idiomas.
(3) El gran Ludovikito (Ito Kanzi) argumenta que esa primera traducción pudo ser obra del propio Zamenhof, cuyo conocimiento del inglés no era demasiado bueno, y que J. St (Julius o Julian Steinhaus) sólo la corrigió (no demasiado bien). Véase Ito Kanzi: la inkunabloj de esperanto, Kioto, Eldonejo Ludovikito, 1979, pp. 67-78.
(4) En los primeros años del esperanto, se mantuvo un registro numerado de todas las obras publicadas en esperanto o relacionadas con él. Esa «Bibliografio» en otros casos llamada «Nomaro de l'verkoj» apareció impresa en los primeros libros, así como en la revista La Esperantisto.
(5) En las obras publicadas anteriormente los diccionarios eran unidireccionales (esperanto-lengua de llegada).
(6) Como bien señala Ludovikito, en las versiones en hebreo y yidis, el Patro nia (padrenuestro) desaparece de los ejemplos que ofrece Zamenhof.
(7) Al parecer, existe una traducción de Jesús de las Heras del año 1993, de la que no tengo señas.

Ŝlosilaj unuaj tradukoj

2022-10-17

Inter la plej spritaj elpensaĵoj por disvastigi Esperanton estas sendube la Ĉefeĉ-ŝlosiloj. Temas pri etformataj lernolibroj, kiuj esperantistoj ofte sendis aldone al leteroj skribitaj en la internacia lingvo al alilandaj ne esperantistoj. La ideo estis, ke, pere de tiuj ŝlosiloj, la ricevanto povis kompreni simplan esperantan tekston kaj tiel malfermi la pordon al la internacia lingvo. Tiuj 24-paĝaj ŝlosiloj en formato 11x7 cm pezis nur 5 gramojn, sed enhavis la E-gramatikon kaj bazan nacilingvan vortaron.

La unuan ŝlosilon elpensis por anglalingvanoj germana propagandisto Herbert F. Hoveler, konata kiel E. Ĉefeĉ (laŭ angla elparolo de liaj komencliteroj: H.F.H) en la jaro 1905. Sekvis tre similaj ŝlosiloj por pluraj lingvoj.(1) La koncepto Ĉefeĉ-ŝlosilo eĉ aperas en PIV:

Ĉefeĉ-ŝlosilo. Malgranda vortaro de E. (laŭ la metodo de Ĉefeĉ), enmetebla en ordinaran koverton k ebliganta la komprenon de simpla letero.

La ideo de Hoveler, kiu ankaŭ fondis Ĉekbankon Esperantistan, estis sendube originala. Tamen, eble francan profesoron Émile Boirac (kiu en tiu sama jaro 1905 prezidis la unuan Universalan Kongreson de Esperanto en Boulogne-sur-Mer) trafis stranga sento de io jam vidita. Fakte, estis Boirac mem, kiu en letero al gazeto Revue Philosophique de la France et de l'étranger,(2) eknomis unuafoje tiun strangan senton kiel déjà vu. Sed tiu deĵavuo, aŭ jamosento, havas ĉi-kaze facilan klarigon, ĉar Boirac jam verkis en 1903 iun Ŝlosileto-n kvarlingva-n. Samkiel la unua Ĉefeĉ-ŝlosilo, la libreto de Boirac estas 24-paĝa. Ĝi klarigas la gramatikan sencon de esperantaj sufiksoj, prepozicioj kaj finaĵoj en kvar lingvoj: franca, angla, germana kaj latina.

Virtuale foliumante tiun verketon de Boirac kuriozigis min jena eldonklarigo:

Hæc clavicula, in gratiam vertendæ Leibnizianæ Monadologiæ composita...
[Tiu ĉi ŝlosileto, pretigita okaze de esperantigon de Monadologio de Leibniz...]

La rilato inter la eldonado de tiu Ŝlosileto Kvarlingva kaj la esperantigo de la filozofia verko de Leibniz restas konfuza por mi. Tamen, mi aĉetis tiun tradukaĵon en brokanta kataluna librovendejo. Ĝi estis eldonita en la jaro 1902 kaj estas nun la papera verko pli malnova el mia Esperanta-biblioteketo.

Malgraŭ tradukado estis por Zamenhof la plej taŭga pruvo de plurflanka uzebleco de Esperanto (kaj kelkaj tradukoj jam aperas en la Unua Libro),(3), malmultaj esperantigoj estis aperintaj libroforme antaŭ tiu jaro 1902. La unua estis rakonto de Puŝkin La neĝa blovado, esperantigita de Antoni Grabowski en la jaro 1888.(4). Ankaŭ Grabowski elgermanigis La gefratoj-n de Goethe kaj elpoligis La nova-n jaro-n de Prus aŭ Janko Muzikanto-n de Sienkiewicz.

Ankoraŭ en la 19-a jarcento aperis du tradukoj de anglaj verkoj faritaj de Zamenhof mem: La Batalo de l'vivo de Charles Dickens (1891) kaj Hamleto de William Shakespeare (1894).

La elekto de la unua verko, kiu aperis felietone en la tiam nura esperantlingva gazeto La Esperantisto, surprizas de la hodiaŭa vidpunkto. Fakte temis pri hazarda defio («Ci tion oni certe ne povus traduki en Esperanton»), kiel Zamenhof mem klarigas en manskribita letero «al la legantoj» de la tria eldono. Nenio simila okazis kun Hamleto. Shakespeare estis fine de la 19-a jarcento la plej glora verkisto de la eŭropa kulturo, kaj traduki unu el liaj ĉefverkoj en ajnan lingvon altigis la kulturan prestiĝon de tiu lingvo. La rezulto, malgraŭ kelkaj kritikoj pri ne troa fidindeco al originalo, bone montris, ke Esperanto estas lingvo taŭga por literaturo.

Do, provita la fleksebleco de Esperanto por speguli beletrajn verkojn tiel gravajn kiel Hamleto-n, Émile Boirac, doktoro pri filozofio, decidis esperantigi ĉefverkon filozofian, kaj elektis Monadologio-n pro tri ĉefaj kialoj. Unue, ĝi estis «konata de ĉiuj filozofoj kiel unu el la plej alte abstraktaj [verkoj] en la filozofia literaturo». Due, la originala verko de la germana filozofo estis franclingva. Kaj, trie, «ke Leibniz estis unu el la plej gloraj favorantoj de l'ideo de lingvo universala».

Malgraŭ memkomprenebleco de la dua kialo, oni devas denove atentigi pri la supre menciitaj unuaj tradukoj en Esperanton. La du unuaj esperantigoj de polo Grabowski estis elrusigo (La neĝa blovado) kaj elgermanigo (La gefratoj). Pri la puŝkina verko, do pri la unua novelo tradukita en Esperanton, li diras en la antaŭparolo:

Por elprovi miajn fortojn mi elektis malgrandan rakonton, sur kiu mi antaŭ kelkaj jaroj lernis la rusan lingvon, kaj mi donis al ĝi internacian veston.

Cetere, la du gepatraj lingvoj de Zamenhof estis la rusa kaj la jida (kiun li konsideris kiel ĵargonon). Tamen liaj unuaj tradukaj klopodoj estis el la angla, lingvon kiun li ne tre bone regis. Ĉu Zamenhof tradukis Hamleto-n rekte el germana traduko aŭ havis ĝin flanke kiel helpilon? Tio estas longa diskuto, sed li sendube uzis germanan tradukon. Poste, Zamenhof tradukis el la germana (La Rabistoj de Schiller, Ifigenio en Taŭrido de Goethe, La rabeno de Baĥaraĥ de Heine kaj el la germanaj tradukoj de la Fabeloj de Andersen), la franca (Georgo Dandin de Molière) kaj la pola (Marta de Eliza Orzeszko), lingvojn kiujn li bone regis. Kurioze, el siaj gepatraj lingvoj, Zamenhof nur tradukis La revizoro-n de Gogol kaj La Gimnazio-n de Ŝalom Alejĥem.

Alia impona ĉefverko de Zamenhof estas la tradukado de la hebrea Biblio. Malgraŭ li finpretigis la tradukaĵon en 1915, cenzuro malebligis sendadon de la esperanta manskribaĵo gis la fino de la unua mondmilito, do, post lia forpaso.

Kaj denove pri mia ekzemplero de Monadologio. Kiel kutime okazas kun malnovaj libroj el brokantejoj, oni trovas spurojn de antaŭaj posedantoj. Ĉi okaze, oni vidas ekslibrisan stampon de C. A. Jordana. Temas pri Cèsar-August Jordana (1893-1958), kataluna verkisto kaj ankaŭ li tradukisto de Shakespeare en la katalunan.

NOTOJ

(1) Ĝis la jaro 1972 aperis ŝlosiloj por jenaj lingvoj: afrikansa, albana, angla, araba, baska, bulgara, ĉeĥa, dana, estona, finna, flandra, franca, germana, hispana, hungara, islanda, itala, japana, jida, kataluna, kimra, korata, latva, litova, malaja, nederlanda, norvega, persa, pola, portugala, romanĉa, rumana, rusa, serba, sinhala, slovaka, slovena, sveda kaj ukrajna (Ivo Lapenna [ed.]: Esperanto en perspektivo, London-Rotterdam, Universala Esperanto-Asocio, 1974, p. 67.)
(2) Revue Philosophique de la France et de l'étranger, jaro 1 (januaro-junio 1876), «Correspondance», p-oj. 430-431.
(3) Inter la specimenaj tekstoj en Esperanto aperintaj en la Unua Libro estas jenaj tradukoj: Patro Nia, komenca parto de biblia Genezo kaj traduko de poemo de Heine.
(4) Do, unu jaro post la naskiĝo de la lingvo. Ĝi enhavas numeron 14 en la Nomaro de l'Verkoj aperinta en gazeto La Esperantisto.

Samitier con camiseta esperantista

12-5-2022

En los congresos universales de esperanto, junto a sesudos debates lingüísticos, no suele faltar un partido de fútbol que una selección de esperantistas aficionados al balón disputa contra algún equipo local. La Wikipedia en castellano registra el peor resultado de esta selección que no defiende los colores de ningún estado: una derrota 8-1 contra un combinado del Pueblo Mapuche en un partido celebrado en Chile. Lamentablemente, el apartado de mejores resultados permanece «sin datos». Y es que la calidad futbolística del equipo de la estrella verde dista mucho de la excelencia.

No obstante, el partido tiene un alto valor propagandístico y en ocasiones ha generado artículos en medios de comunicación tan reconocidos como el diario porteño Página 12 o el también argentino Olé.

Aunque recuperado recientemente, el deporte ya estuvo presente en los primeros congresos internacionales. En el de 1909 en Barcelona, por ejemplo, se celebraron un torneo de fútbol y una Copa Esperanto de ciclismo.

Por esos años, también en Barcelona, concretamente en el barrio de Sants, existió un equipo llamado F. C. Internacional y su camiseta era blanca con una estrella verde de cinco puntas. ¿Hacen falta más señas?

El Internacional se refundó en 1910 (1) y tuvo diferentes equipaciones en las que el verde siempre fue protagonista. A partir de 1918, la camiseta pasó a ser blanca con una estrella verde, lo cual valió al equipo el apelativo de «els estelats».

Pese a que fue un equipo de barrio, en el Internacional se forjaron futbolistas de la talla de Charles Wallace, Francesc Bru, Enric Peris, Domènec Carulla y, sobre todo, la gran estrella de los años veinte del siglo pasado: Josep Samitier, «l'Home Llagosta».

Samitier jugó en el Internacional desde los doce años y debutó en el primer equipo a los quince, en 1917. Dos años más tarde, lo fichó el Barcelona a cambio de «un traje con chaleco y un reloj con esfera luminosa». En el Barça, Samitier marcaría una época ganando cinco copas de España y el primer campeonato de Liga. El Mago, como también se lo conoció, participó en el primer partido disputado por la selección española.

Según un artículo de La Vanguardia, con Samitier llegó a jugar de portero Salvador Dalí, ese pintor surrealista hijo de un pionero del esperanto.(2)

+ Legu pli...

Katalogu, katalogu, katalogu

2022-05-04

Kio estas la kolekto? Ĝi estas la organiza, sistema kunmetado de pli multe da pli grandaj kaj pli malgrandaj valoraj aĵoj, ecoj kaj eroj laŭ sciencaj principoj. Tial havas gravan signifon la evolucio de la kolektademo. En ĉiu kolekto troviĝas historieto de artoj, sciencoj, interesaj statistikoj kaj lernigemaj reflektigoj de ia evolucio. La kolekto estas kunigilo de multe da partoj, kiuj ricevas kaŭze de la organiza unuiĝo valoran plialtigon. [Tiu] valora plialtigo estas oftege tre granda. Ni povas vidi, ke la kolekto havas kapitalan gravecon.

Esperanta Internacia Revuo, n-ro 1 majo 1908 (1)

Tiu ĉi citaĵo aperas en la komenco de la Katalogo de la Biblioteko de Sro Georg Davidov, kiu estas elirpunkto de la strebo katalogi ĉion rilate al Esperanto. La verko de Davidov celis iel daŭrigi la ideon de la zamenhofa nomaro de verkoj.

Tiu emo katalogi la esperantan verkaron daŭrigis Stojan per sia Bibliografio de Internacia Lingvo (1929). Baldaŭ hungaro Jozefo Takács fokusiĝis sur la periodaĵoj kaj aperigis Katalogo-n de la Esperanto-gazetaro (1934). Post preskaŭ duonjarcento, hungara Árpád Máthé, kaj katalunoj Lluis Hernández kaj Ana Maria Molera ariĝis en Rondo Takács, kies plej elstara verko Bibliografio de periodaĵoj en aŭ pri Esperanto (BPE) publikiĝis papere en Budapest en la jaro 2010 kaj daŭre estas ĝisdatigita en la retejo de Biblioteko Molera. Davidov, Stojan, Takács kaj Rondo Takács celis priskribi ĉion publikigitan kaj ne nur siajn posedaĵojn.

Krom tiuj priskribaj katalogoj, kompreneble ekzistis kaj ekzistas bibliotekoj, kiuj nur deziras priskribi iliajn havaĵojn. En tiuj bibliotekoj, paperaj slipoj lasis lokon al datumbazoj kaj dum la Interretaj tempoj al katalogoj rete konsulteblaj. Ĉi-rilate, oni uzas malfermkodan programaron kiel Open Biblio (ekz. Biblioteko Molera) aŭ la pli profesia Koha (ekz. Biblioteko Juan Régulo Pérez). Koha ebligas taŭgan kontrolon de aŭtoritajn rikordojn kaj, miaopinie, ĝi ebligas senprobleme (sed kompreneble ne senlabore) kreadon de komunan katalogon de E-bibliotekoj.

Katalogado de arĥivoj, kolektoj kaj muzeoj pere de CollectiveAccess

Mi lastatempe esploris alian liberkodan programon: CollectiveAccess. Ĝi baziĝas sur programlingvo PHP kaj rilataj datumbazoj SQL, estas tute malfermkoda kaj senpaga kaj konsistas en du iloj. La unua ilo nomiĝas Providence kaj ĝi estas la loko por enigi metadatumojn. Ĉar temas pri enreta programo, eblas kunlabori, kaj rajtigitaj uzantoj nur bezonas retumilon. La dua parto nomiĝas Pawtucket kaj estas la publika interfaco. Pawtucket estas tute fleksebla kaj eblas programi ĉion pere de PHP kaj CSS. Ĝi ebligas al retumantoj konsulti kaj foliumi la havaĵojn (aŭ la parton deziritan de tiuj havaĵoj) de la arĥivo, biblioteko aŭ muzeo.

La programo enhavas pluraj metadatumajn tabelojn (objektoj aŭ eroj, entoj, kolektoj, ktp) kaj eblas krei novajn kampojn laŭbezone. Tamen, ĉar ĝi estas elpensita por katalogi bibliotekojn, muzeojn kaj arĥivojn, ĝi enhavas jam instalitajn kampojn, kiuj konformas normojn DACS, EAD aŭ Dublin Core inter aliaj. Ankaŭ facilas aldoni ĉiujn bezonatajn MARC-kampojn por katalogi librojn aŭ periodaĵojn.

Samkiel en aliaj malfermkodaj programoj, eblas traduki menuojn kaj ĉiujn mesaĝojn en iun ajn lingvon; mi grandparte esperantigis la publikan interfacon (Pawtucket).

+ Legu pli...

Kromvojoj: Neniam estas nur unu vojo

2021-11-09

La 20an Majo 2022 ekiros el Reus novan biciklan konkurson kun esperanta nomo: Kromvojoj. Temas pri ultradistanca itinero tra Katalunio 1.400 kilometroj longa. La totala deklivo estos 24.000 metroj, do, preskaŭ trioble la alteco de monto Everesto (aŭ Ĉomolungmo). La detaloj de la itinero estos baldaŭ diskonigitaj.

Intertempe, ĉi sube legeblas la esperantan version de la Kromvoja-manifesto

Manifesto

Kromvojoj celas proponi ultradistancan kaj memstaran bicikladon sur lando kun unikaj trajtoj. Katalunio posedas plej diversajn pejzaĝojn, kunligitajn pere de riĉa reto de kromaj vojoj, kiuj kondukas nin tra historiaj vilaĝoj, kulture plejdiversaj. La partoprenantoj ĝuos do grandnombrajn okazojn trempiĝi en tiu ĉi riĉeco. Finfine, tio estas la plej grava afero por ni.

La esperanta nomo de la evento celas priskribi eblajn kaj malsamajn vojojn. «Kromvojoj» konformas al tio, kion celas pruvi nia projekto. Nia propono, kvankam surbaze de ununura deviga vojo el komenco ĝis fino, alprenas tiun nomon ĉar ĝi fokusiĝas je la esenco: la bicikla komunumo, ĝui propran kaj kunhavigitan sperton.

Kiel parto de la bicikla komunumo, ni pledas por komuna saĝo kaj aparteno al io pli granda, al anaro, kiu kunlaboras, kontribuas kaj plibonigas aliulajn spertojn pere de la nia. Pro tio ni ne altrudos pliajn regulojn ol tiuj de la veturkodo, kiuj estas devigaj.

Kromvojoj estas ejo por kunhavi kaj sin rigardi en la spegulo de fruaj biciklaj aventuroj. Longe antaŭ la starigo de peretapaj biciklaj konkursoj kiel ni konas ilin hodiaŭ, biciklantoj serĉis siajn proprajn vojojn ne tiom por konkuri, kiom por travivi aventurojn. Nun kiam ĉio iras rapidege, ni proponas spacon por malfermi parentezon kaj pedali laŭ via propra ritmo. Sekve, neniu krom vi mem vin premas, do, nur ĝuu vian batalon kaj memoru niajn biciklistajn pionirojn.

Ultradistanca biciklado elprovas nin, igas nin alfronti niajn fantomojn, kontraŭ la doloron, kaj ĝi puŝas nin ĝis niaj limoj. Ĉion tion por atingi la malproksiman finan celon. Tial, foje, la beleco de niaj ĉirkaŭaĵoj povas aperi distordita. Por iomete helpi, ni volas kundividi bazan gvidilon:

1. Ĝuu pedaladi sole
La biciklo estas via aliancano, ĝi veturigas vin, sed ĝi ankaŭ helpas vin vivi, sperti kaj kunhavigi. Dorlotu ĝin kiel ĝi meritas kaj neniam perdu vian rideton.

2. Sentu niajn tradiciojn
Pensu, ke multaj homoj antaŭ vi trapasis la samon. Sentu, ke vi partoprenas la grupon, ke viaj klopodoj estas kundividitaj, kaj daŭrigu: ĉiam estas solvo.

3. Kunhavigu vian sperton ene de la bicikla komunumo
Via sperto estas unika kaj helpos aliajn lerni kaj aliĝi al la aventuro. Kunhavigu, tostu kaj ridu, ĉar kion vi vivas kaj transdonas dependas nur de vi.

4. Respektu la medion kaj la homojn ĉirkaŭ vi
Por niaj ĉirkaŭaĵoj, ni devas esti nuraj spektantoj, do, ne malpurigu nek lasu spurojn, kiujn bezonus la agadon de aliaj por forviŝi ilin. Ankaŭ la homoj ĉirkaŭ ni povas kontribui sian sperton: interagu kun afableco. Ĉiuj homoj estas egalrajtaj, do ni estas maltoleremaj kontraŭ seksismaj, homofobiaj, ksenofobiaj aŭ rasismaj sintenoj. Tial ni postulas respekton por ĉiuj homoj, bestoj kaj la medio.

Sportemaj esperantistinoj

2021-10-26

En castellano

Manu Valentín, aŭtoro de interesega verko Voces caídas del cielo [Voĉoj falintaj el la ĉielo](1) pri la juda ekzilo en Barcelono, aperigis en Twitter bildon el atletika festivalo okazinta en la barcelona kvartalo Gràcia dum la tieaj festoj en la jaro 1935. Centre de la bildo aperas tri junaj virinoj en blankaj sportaj vestaĵoj. Sur la senmanika ĉemizo videblas kvinpinta stelo kaj la akronimo ALE.

Tiun popolan sportan festivalon aranĝis Ateneu Popular de Gràcia. Do, kiu sporta klubo estis ALE? Fakte, ALE estas mallongigo de Akademio Laborista Esperanto, unu el la pluraj esperantistaj kluboj ekzistantaj en Barcelono dum tiuj jaroj de la Hispana Dua Respubliko. Tiu ĉi esperantista grupo havis sian sidejon en la barcelona kvartalo Sants kaj sin difinis proletan kaj «ne neŭtralan».

La neŭtral-esperantisma movado ĉiam estas burĝa movado. Ni nur devas observi ĉu la movado estas neŭtrala aŭ ne por konkludi, ke ĝi estas burĝa aŭ proleta. Neŭtrala estas sinonimo de burĝa. La neŭtrala movado malorientas la nekonsciajn proletojn k ili ne povas rimarki, ke ESPERANTO estas potencega armilo por la klasbatalo. Ni plene konstatas la rezultaton de la neŭtrala esperantismo: FIASKO.

Ernest Carpi: «PUIL estas solvo»,
Oficiala Bulteno de la Akademio Laborista Esperanto, n-ro 2 (aprilo 1933), p. 3

Akademio Laborista Esperanto aperigis etan multobligitan bultenon dum la jaro 1933. Tiuj bultenetoj klarigas la agadon de la grupo. Krom la kutimaj kursoj de Esperanto kaj politikaj prelegoj kaj debatoj, ene de ALE agis la tiel nomata Naturamika Fako. Naturamika Fako aranĝis plurajn ekskursojn en Collserola kaj aliaj ĉirkaŭaĵoj de Barcelono.

Do, la partopreno de Lessig, Irurzun kaj Estrada (2) en la festivalo de Gràcia en 1935 estas tute ne hazarda, ĉar la Naturamika Fako de ALE jam de jaroj daŭre laboris por subteni popularan sporton. En la numero de majo 1933, la bulteno de ALE parolis pri la organizado de la 2a Festivalo de Proleta Atletiko (II Festival d'Atletisme Proletari) kun la partopreno de 8 proletaj asocioj. Ĝi konkludas:

Se la festivalo daŭrigas sian nunan kreskantan sukceson ni atingos nian celon: INTERESIGI PRI SPORTOJ la PROLETAJN SOCIETOJN

Oficiala Bulteno de la Akademio Laborista Esperanto, n-ro 3 (majo 1933), p. 3

+ Legu pli...

Esperantisto el malsana urbo

2021-07-19

La impona Historia Vortaro de Neves kaj Pabst, kiu celas trovi la unuan uzon de ĉiu vorto estas plenplena de kuriozaĵoj. Ankaŭ esperantigitaj propraj nomoj havas lokon en HV (vd. ĉi rilate la klarigon «Ĉu vorto esperanta aŭ alilingva?» sub Lingvaj Notoj kaj Principoj). Do, mi serĉis la nomon de mia urbo.

Konciza kaj pensiga ekzemplo. Ĉu vere Barcelono estis la plej malsana urbo fine de la 19a jarcento? Nu, kion signifas la klarigo «Waś E-isto Maj. 1894, 91»?(1) Temas pri citaĵo el artikolo de Józef Waśniewski (1859-1897) en Esperantisto (majo 1894, p. 91). Jen la artikoleto kompleta sub rubriko «El la mondo», Hispanio

Videble la plej malsana urbo estas Barcelono, ĉar laŭ la statistiko de mortoj, donita de la higienistoj, inter 1000 loĝantoj de Edimburgo mortas en jaro 19 personoj, en Londono 20, en Stockholmo 21, en Bruselo 22, en Parizo 23, en berlino 26, en Vieno 26 kaj en Barcelono 31. La kaŭzo de la pli granda mortado estas la kuŝado de la urbo sur marĉa tero. – J. W.

Esperantisto, jaro 5, n-ro 5/6 (53/54), 15ª Majo 1894, p. 91-92

De la 19a jarcento, higienismo celis plibonigi publikan sanon serĉante la kialojn de epidemoj kaj malsanoj. Ĝi tre influis vivmanieron aŭ sporton, sed ankaŭ arkitekturon kaj urbanismon. En Barcelono, la higienisto Pere Felip Monlau publikigis en 1841 la broŝuron «¡Abajo las murallas!» (For la muregoj!). Baldaŭ la forigo de la muroj ebligis la konstruadon de l'Eixample (etendaĵo) kaj tio malaltigis la densecon de enloĝantoj kaj ankaŭ la mortindicon. Tamen, laŭ Esperantisto, la mortado restis terure alta je la fino de la jarcento.

Feliĉe por la barcelonanoj, la mortado daŭre malkreskis dum la 20a jarcento. En Katalunio (2) la mortindico estis 8,5 ‰ en 2019 kaj 10,41 ‰ en pandemia jaro 2020.

Louis Gofflot, la unua esperantisto el Barcelono

Do, min scivolemis la unua uzo de la esperantigita nomo de Barcelona, sed tio ne estas la unua mencio de la urbo en Esperantisto. En la «Adresaro de niaj nunaj abonantoj» aperas:

566. Barcelona, Spanien: Gofflot, Louis, Puerta Ferrisa 3ª

Esperantisto, jaro 4, n-ro 3 (39), 15ª Marto 1893

Gofflot estas ankaŭ la unua esperantisto el Barcelono kiu aperas en la Adresaro (serio XII, homoj kiuj ellernis la lingvon internacian «de la 1ª de Novembro 1892 ĝis la 1ª de Januaro 1893»). Tie li aperas kun la numero 2139 kaj sia senerara adreso (Puerta Ferrisa, 23, Barcelona)

Gofflot, franclingvano, jam estis verkinta broŝuron pri la elparolado de la hispana lingvo en la jaro 1890.

+ Legu pli...

Beletraĵoj eltrovitaj 3:
«Dikulo kaj maldikulo» (Anton P. Ĉeĥov)

2021-01-20

En tiu ĉi rubriko aperas kelkaj malnovaj literaturaĵoj, kaj originalaj kaj tradukitaj, kiuj estas malfacile troveblaj rete. Ili iam kaj iam prisemas movadajn, disvastigajn aŭ alispecajn periodaĵojn.

Tiu ĉi tria ero aperis en Ruslanda Esperantisto, en novembro 1905,(1) nur unu jaro post la forpaso de Ĉeĥov.

La rakonteto aperis ruse (Толстый и тонкий) en la jaro 1883, kiam Anton Ĉeĥov ankoraŭ studis medicinon en la Moskva universitato. Tie onidire li konatiĝis kun Zamenhof.

Ruslanda Esperantisto

La peterburga societo Espero, fondita en 1892 kaj ankoraŭ vivanta, estis la unua esperanto-klubo en Rusio. Tamen, eble ankaŭ pro la starigo de La Esperantisto en Nurnbergo, societo Espero malhavis oficialan organon ĝis la jaro 1905, kiam ekpublikiĝis Ruslanda Esperantisto.

Kiom estas grava por ni oficiala organo oni vidas el sekvanta ekzemplo. Kiel ni jam suprediris, la societo Espero ekzistas en Rusujo 13 jaroj, dum tiu-ĉi tempo estis malfermitaj nur 12 filioj en Moskvo, Varsovo, Odeso, Rigo, Jalto, Arĥangelsko, Smolensko, Melitopolo, Ĥabarovsko, Vladivostoko kaj Voroneĵo. Societo por propagando de Esperanto en Francujo ekzistas 8 jaroj, dum kiuj estis fonditaj 65 kluboj kaj grupoj esperantistaj en diversaj urboj de Francujo. Per si mem estas kompreneble, ke la agado de 65 rondoj unuigitaj povas prezenti pli da sukcesoj kaj utilegaj resultatoj, ol niaj 12 rondetoj ruslandaj neunuigitaj.

Ruslanda Esperantisto, 1 (aprilo 1905), p. 2

Oni eldonis 1934 ekzemplerojn de tiu unua 60-paĝa numero, en formato 26x18 cm.

Krom la kutimaj klubaj kaj movadaj raportoj, RE estis ejo por diskutoj pri tio, kio eble estis la plej grava zamenhofa projekto (almenaŭ el lia vidpunkto), tiu de hilelismo. «Dogmoj de hilelismo» aperis en la januara numero de 1906:

La Hilelismo estas instruo, kiu, ne deŝirante la homon de lia natura patrujo, nek de lia lingvo, nek de lia religio, donas al li la eblon eviti ĉian malverecon kaj kontraŭparolojn en siaj nacia-religiaj principoj kaj komunikiĝadi kun homoj de ĉiuj lingvoj kaj religioj sur fundamento neŭtrale-homa, sur principoj de reciproka frateco, egaleco kaj justeco.

Ruslanda Esperantisto, januaro 1906, p. 5

Al tiuj dogmoj de hilelismo, sekvis kontraŭa artikolo de katolika pastro Dombrovski en marto kaj respondo de Zamenhof en majo subskribita per kromnomo «Homarano». Tiam Zamenhof reformulis sian idearon kiel homaranismon, sed denove koliziis kun gravegaj esperantistoj, ĉi-foje francaj.

Sed, Ruslanda Esperantisto estis ankaŭ beletra revuo. Sur ĝiaj paĝoj aperis ĉefe pluraj esperantaj tradukoj de rusa literaturo: Andrejev, Gorkii, Kuprin, Lermontov, Nekraasov, Puŝkin, Tolstoi, ktp.

En februaro 1908, kleriga ligo Vestnik Znanja senpage ekdisvastigis ilustritan revuon Espero al ĉiuj siaj cent mil abonantoj. Espero pereigis Ruslanda-n Esperantisto-n, sed nur portempe.(2)

Pri dikulo kaj maldikulo

Kiel aliaj ĉeĥovaj verkoj, tiu ĉi satira rakonto substrekas la gravecon de la rusa rangotabelo, starigita de Petro la 1a en la jaro 1722. Tiuj hierarkiaj gradoj translokis en civilan vivon la kutiman rangaron de la militistaro. La ŝtatservantoj estis klasitaj en 14 rangoj, el kiuj la kvin plej altaj estis heredaj postenoj.

Malgraŭ la rusa originalo enhavas nur duonmilon da vortoj, «Dikulo kaj maldikulo» inspiris filmon kaj eĉ skulptaĵon de David Begalov, kiu staras apud la muzeo Lavka Ĉeĥobiĥ en rusa urbo Taganrog, naskiĝloko de la verkisto. La muzeo situas en domo kie loĝis infana Ĉeĥov.

En la ne tro glata traduko subskribita de iu Serĉanto (3) ĝenas al la nuntempa leganto la uzo de la pronomo «ci». Tiu pronomo, nun preskaŭ ne uzata, kutime aperis dum la unuaj jaroj de Esperanto en tradukoj el lingvoj kiuj posedas du vortoj (formala kaj familia) por la dua singulara persona pronomo. Baldaŭ, Zamenhof mem klarigis sian opinion pri la uzado de pronomo «ci».

+ Legu pli...

La voĉo de Zamenhof

2020-12-22

La ĉi supra estas eble la plej reproduktita foto de Zamenhof. Ĝi videblas sur kovriloj de libroj kaj ĝi estas kutima ilustraĵo de artikoloj pri Esperanto, eble ĉar ĝi ankaŭ aperas sur plurlingvaj vikipediaj artikoloj pri Zamenhof kaj estas favorata de la ĉiopova Guglo-serĉilo. Kompreneble, ĉar Zamenhof mortis en la jaro 93 a. I. (antaŭ Instagramo), ne estas amasego de fotoj liaj. Tamen, oni fotis Zamenhofon plurfoje dum kongresoj kaj E-renkontiĝoj. Aliflanke, oni konservas malmultajn fotojn de la juna Zamenhof.

Adolf Holzhaus kolektis ĉirkaŭ mil fotojn de la elpensinto de la internacia lingvo. En 1974, Fondumo-Esperanto-Säätio eldonis dikan volumon Granda galerio Zamenhofa kun pluraj el tiuj fotoj kaj dokumentoj rilate al la vivo de Zamenhof: de lia naskiĝatesto en 1859 ĝis fotoj de lia entombigo en 1917.

Tamen, konserviĝas nur du mallongaj filmeroj de Zamenhof. Ambaŭ eroj estis filmitaj dum saluto en la 5a UK en Barcelono.

Sonregistrado de la voĉo de Zamenhof

Ankaŭ en la reto facile troveblas sonregistraĵo de Zamenhof legante elrusigon de la antaŭparolo al la Unua Libro. Ĉu vere temas pri la voĉo de Zamenhof? Kiam kaj kie ĝi estis registrita?

Iom pli malfacile estas trovi alian sonregistraĵon.(1) Miaopinie, ne temas pri la sama voĉo.

Do kiu estas la deveno de tiuj sondosieroj cititaj kaj recititaj tra la reto kun amaso da ligiloj kiuj ne plu funkcias. Ĉu ekzistas aliaj sondosieroj? En 1930, do, pli ol du dekjaroj post la barcelona kongreso, ekestis projekto konservi la voĉon de Zamenhof sur gramofon-diskoj. Kataluna esperantisto Alfons Sabadell konservis la «cilindron kiel relikvon altvaloran». Temas pri la nomataj Edison-cilindroj.

Kataluna Esperantisto daŭre raportis pri la klopodoj por konservi la voĉon de Zamenhof registrita en 1909 sur Edison-cilindroj. Unue la Internacia Centra Komitato (ICK) atingis la permeson de A. Sabadell kaj delegis en Gili Norta la esploradon de teknikaj eblecoj.

KONSERVADO DE LA VOĈO DE NIA MAJSTRO SUR GRAMOFON-DISKOJ
La direktoro de ICK en Ĝenevo ĵus informis nin laŭjene:
“La ICK sukcese intervenis ĉe s-ro Sabadell, LK, en Barcelono pri reproduktado de la sola fonograf-cilindro, per kiu la voĉo de nia Majstro, D-ro Zamenhof, estas konservita. Ĝi delegis s-ron Gili Norta, eksprezidanto de la Kataluna Federacio, por traktado kaj esploro de la eblecoj. S-ro Sabadell, konservante rajte la cilindron kiel relikvon altvaloran, fine esprimis sian principan konsenton pri la reproduktado.
Montriĝas multaj teknikaj malfacilaĵoj, sed oni esperas ĉiujn venki. La Kataluna Esperanto-Federacio mem prenos sur sin la organizadon de la afero kaj tiucele ricevis la rajton de s-ro Sabadell.
Nuntempe, ne povas esti dirate pli. La ICK petas ĉiujn interesitojn kaj intervenintojn ne plu adresi petojn al s-ro Sabadell, kiu dum la lastaj jaroj havis multajn ĝenojn kaj malagrablaĵojn pro afero en kiu li laŭjure rajtas decidi sola.
La ICK ankoraŭ informos pri la progreso de la teknika esplorado.”
La esperantistoj certe ĝojos pri la saĝa cedo de s-ro Sabadell kaj la morala sukceso de ICK en tiu ĉi afero, kiu havas altan signifon por nia movado.

KE, n-ro 173 (septembro-oktobro 1930), p. 65-66

Dua artikolo en KE, subskribita de Gili Norta, informis pri kvalitproblemojn kaj ankaŭ klarigas la enhavon de la disko: «La nova disko enhavas, krom kelkaj enkondukaj vortoj de KEF, deklamon de “La Espero” kaj “Dankparoladeto” farita de D-ro Zamenhof ĉe S-ro Sabadell, la posedanto de la cilindroj. La unua parto de la disko sonas malbone. La alia parto, tiu kiu reproduktas la paroladeton, estas pli klara, pli laŭta, pli forta, preskaŭ perfekta.»

KONSERVADO DE LA VOCO DE NIA MAJSTRO SUR GRAMOFONDISKOJ
Kiel anoncite, Kataluna Esperantista Federacio, laŭ instigoj de Internacia Centra Komitato de la Esperanto-Movado, prenis sur sin la taskon reprodukti la voĉon de D-ro Zamenhof el la malnovaj vaksaj cilindroj impresitaj en 1909 okaze de la vizito de la Majstro dum la tagoj de la Va Kongreso.
La tasko estas jam farita. La konata firmo “Odeon” reproduktis sur gramofondiskojn la malperfektajn sonojn de tiuj eluzitaj cilindroj.
Certe la sukceso de la reproduktado ne estas tia, kia ni estus dezirintaj. La cilindroj estas sufiĉe malbone impresitaj — ni pensu ke tiam la tekniko de la fonografo estis en siaj unuaj paŝoj; aliflanke D-ro Zamenhof parolis tre mallaŭte kaj lia voĉo restis tre malforte impresita; krome la sulkoj de la cilindroj estas jam tre multe eluzitaj kaj en kelkaj lokoj oni preskaŭ ne aŭdas la sonon; ankaŭ la fonograf-aparato por aŭdigi la cilindrojn estas tre maloportuna kaj nur per tiu aparato estas ebla la reproduktado.
Por fari la nunan matricon de la gramofondisko, estis necese lokigi la aparaton Pathé antaŭ mikrofonon, kaj per laŭtigilo, plilaŭtigi la voĉon elirintan el la preskaŭ praava aparato. Certe oni sukcesis laŭtigi la voĉon ĝis grado ne imagebla, sed ankaŭ oni laŭtigis ĉiujn bruojn kiuj sur la reproduktata disko zumas: la diafragmo kun ĝia zafira pinto rulante sur la cilindroj sonas tre forte, ankaŭ ĉiuj etaj bruoj de la fonograf-aparato kaj ĝia funkcianta kordo treege enuigas dum la aŭdado de la nova disko. Sed... ni nur posedas tiajn malbonajn elementojn kaj bedaŭrinde ni ne povas ilin plibonigi.
| Malgraŭ ĉio la elparolado de la Majstro estas sufiĉe klara kaj se oni atente aŭskultas proksime de la aparato, certe oni povas ĉion interpreti.
La nova disko enhavas, krom kelkaj enkondukaj vortoj de KEF, deklamon de “La Espero” kaj “Dankparoladeto” farita de D-ro Zamenhof ĉe S-ro Sabadell, la posedanto de la cilindroj. La unua parto de la disko sonas malbone. La alia parto, tiu kiu reproduktas la paroladeton, estas pli klara, pli laŭta, pli forta, preskaŭ perfekta.
La “Eldona Fako de KEF” zorgos pri la vendado de la nova disko. Oni nun studas la prezon, sendelspezojn, k. t. p. Ni esperas baldaŭ konigi tiujn detalojn pere de “Kataluna Esperantisto” kaj de ĉiuj esperantistaj gazetoj.
Interesatoj bonvolu sin turni al la “Eldona Fako de Kataluna Esperantista Federacio”, Duran i Bas, 8, Barcelona, por eventualaj mendoj.
JOAN GILI NORTA

KE, n-ro 174 (novembro-decembro 1930), p. 35-36

La Eldona Fako de Kataluna Esperantista Federacio finfine decidis eldoni 50 diskojn, nur por kovri la elspezojn kun la firmo Odeon. La prezo estis fikzita je 10 pesetoj kaj KEF pretis sendi la diskojn al aliaj landoj.

+ Legu pli...

Kataluna Esperantisto (4)

2020-12-11

Kataluna Esperantisto. Kvara epoko (1930-1936)

En julio 1930, Kataluna Esperantisto reaperis kiel dumonata organo de la Kataluna Esperantista Federacio kaj la Internaciaj Floraj Ludoj. Jaume Grau Casas, ĉefredaktisto dum la dua epoko, estis la nova direktoro. Jam sur la unua paĝo de tiu numero, KE agnoskas kiel «aŭtentajn» 71 numerojn de la unua epoko, 36 numerojn de la dua epoko kaj 48 numerojn de la tria epoko. KE ankaŭ kalkulis kiel proprajn la 13 numerojn de Bulteno de la Kataluna Esperanto Federacio kaj la 3 numerojn de L'Esperantista Català. Do, la unua numero de tiu kvara epoko enhavas numeron 172.

Per tiu kalkulo, la eldonartikolo de KE kategorie malagnoskas la 9 numerojn de Kataluna Esperantisto aperintaj de septembro 1929 ĝis junio 1930 sub direktado de Jozefo Anglada.

En tiu katalunlingva artikolo, KE asertas: «[Ni] ne povas solidariĝi kun tiuj, kiuj lastatempe prostituis nian animon kaj ignoris la historion de nia Federacio kaj de nia Gazeto. Ili ne povos plendi, do, ke ni forĵetos ilin de nia hejmo kaj de nia memoro».

Do, maldolĉaj vortoj por kiuj akceptis (aŭ eĉ instigis) la altrudadon de la guberniestro kaj renomis la asocion kiel Katalun-Baleara Esperantista Federacio.

Ankaŭ en la unua numero, Artur Domènech, eksa redaktisto de KE, pledas denove por Iberia Federacio kaj klarigas, ke li «ne kontraŭstarus la fondon de hispanŝtata konfederacio», sed nur sub jenaj kondiĉoj «sine qua non»:

Unue: La fakton ke en la nuna hispana ŝtato ekzistas diversaj nacioj. Por ni, esperantistoj, la nacioj distingiĝas laŭ lingvoj.

Due: Ke tiuj diversaj nacioj rajtas organizi sian poresperantan agadon tute libere kaj sendepende. Apartenado aŭ neapartenado al enŝtata konfederacio, dependas rekte de ili kaj neniam neapartenado rajtigus la aliajn federaciojn aŭ konfederacion, invadi la teritorion de la rifuzinta organizaĵo.

Trie: Ke, sekve, la starigota konfederacio sin devus regi per regularo tia, en kiu klare kaj nepre estus deklarata tiu aŭtonomeco de la naciaj federacioj, en ĉiuj aspektoj, kaj en kiu estus evitata la ebleco de centralismo, kiu povus kunporti la danĝeron de diktatoreco de ia organizaĵo aŭ individuo super la tuta konfederacio.

«Pri Iberia Konfederacio», KE, n-ro 172 (julio-aŭgusto 1930), p. 3-4

Sciigoj pri la eldonlaboro de KEF ankaŭ havas spacon sur la paĝoj de la unua numero: pretigo de la dua eldono de Kataluna Antologio kaj aperigo de Primer manual de la llengua auxiliar internacional Esperanto adaptita de Jaume Grau Casas el la konata kiel «ruĝa broŝuro» de Carlo Bourlet.

Ankaŭ literaturo ludis gravan rolon en KE. Marian Sola felietone elfrancigis la unuan parton de Les desanchantées de Pierre Loti kiel La elsorĉiĝo-n. Kaj ankaŭ poemoj originale verkitaj en Esperanto estis enkatalunigitaj:

KE, n-ro 175 (septembro-oktobro 1930), p. 24

+ Legu pli...

Ceteraj artikoloj

Strato Zamenhof 7: Amsterdamo (2020-12) eo
Ekzemplo de bitigado (2020-11) eo
Iloj por enbitiga laborado (2020-11) eo
Voĉoj de kuracistoj (2020-11) eo
Lingvo sen armeo (2020-05) eo
Una lengua sin ejército (2020-05) eo
Kristnaska batalhalto (2020-05) eo
Kiom da esperantistoj (2020-04) eo
La biciklo de la esperantisto 14.491 (2020-02) eo
BE (2): «La sep mortpekoj» (Selma Lagerlöf) (2020-01) eo
Nia voĉo. Niaj rajtoj. Nia estonteco (2019-12) eo
Esperantaj bitoj, 10 jaroj Jam venos tagoj pli helaj (2019-11) eo
Esperanto, lingvo liberecana (1907) (2019-11) eo
Esperanto, lengua libertaria (1907) (2019-11) es
Strato Zamenhof 6: Amiens (2019-05) eo
Preskaŭ samideanoj (2019-05) eo
BE (1): «La maskfesto de la Ruĝa Morto» (Edgar A. Poe) (2019-02) eo
Humaneco aŭ neŭtraleco: la E-gazetaro dum la dua mondmilito (2019-02) eo
Kiam Clark Gable kantis en esperantista lando (2019-02) eo
La Suno Hispana (1) (2018-12) eo
Pri sagoj, bicklistoj kaj esperantistoj (2018-12) eo
De ciclistas, flechas y esperanto (2018-12) es
Kataluna Esperantisto (3) (2018-12) eo
Oni liberecane preskaŭ-kongresas (2015-04) eo
Kiel denaskuloj (2015-02) eo
Esperanto-klavaro por Windows (2015-02) eo
Nomon eternan al ili (2015-01) eo
Esperanto bibliotekoj por la 21-a jarcento (2015-01) eo
Eĉ guto malgranda (2014-12) eo
Esperanto en Argentino (2014-06) eo
Homoj en ruinoj (2014-05) eo
Kvinjara kverko (2014-05) eo
Reklamoj en esperanto (2014-03) eo
El la origino de la suno (2014-02) eo
Du tomboj sur la landlimo (2014-02) eo
Esperanto ĉe MNAC (2014-02) eo
Kataluna Esperantisto (2) (2014-01) eo
Ĉu sportemaj esperantistoj (2014-01) eo
Nova retejo de Biblioteko Molera (2014-01) eo
Esperantistaj bibliotekoj (2014-01) eo
Ni jam pretas! (2013-12) eo
Kataluna Esperantisto (1) (2013-12) eo
Vortoj por Julia (2013-12) eo
Aĉetu, elŝutu, donacu kaj nepre legu E-librojn (2013-12) eo
La unua seria murdisto de la (pra)historio (2013-11) eo
Migrantaj kartoj (postales itinerantes) (2013-10) es
Strato Zamenhof 5: Bruselo (2013-07) eo
Gràcia parolas esperanton (2013-06) eo
Ovoj, laktoj, faruno kaj socia revolucio (2013-05) eo ca
Ofteco de prepozicioj (2013-05) eo
Esperanto en kataluna gazeto Joventut (2013-05) eo
Galopu jam! (2013-05) eo
Hispanaj esperantistoj ekkongresas (2013-05) eo
Esperanto denove rolas ĉe TV3 (2013-04) eo
La esperanta gazetaro dum la 1-a mondmilito (IV) (2013-03) eo
La esperanta gazetaro dum la 1-a mondmilito (III) (2013-03) eo
La esperanta gazetaro dum la 1-a mondmilito (II) (2013-03) eo
La esperanta gazetaro dum la 1-a mondmilito (I) (2013-03) eo
Verda aŭroro (2013-02) eo
Lernolibro dufoje internacia (2013-02) eo
Al la vorto tra la bildo (2013-02) eo
Bravo del Barrio, la reformemulo (2012-12) eo
Feliĉan Zamenhof-tagon 2012 (2012-12) eo
Tri jaroj, cent blogeroj (2012-12) eo
Pi y Margall, federalista y esperantista (2012-11) es
«Desas leco felo» (2012-11) es
Català i esperanto, llengües de ciència (2012-11) ca
Esperantista vilaĝo (2012-11) eo
Esperanto a Ràdio Vilafranca (2012-10) ca
Papilia efiko (2012-10) eo
Ĉu vi fajfas esperante? (2012-09) eo
125 jaroj de Esperanto (2012-07) eo
25 + 100 jaroj estas preskaŭ 125 jaroj (2012-07) eo
El congreso que nunca fue (2012-07) es
Jen la laŭroj (2012-07) eo
Sen skanilo mi skanas (2012-06) eo
Platero kaj ni (2012-06) eo
Biblioteko Ramon Molera Pedrals (2012-05) eo
Cikloj kiuj ruladas kun la nomo de nia lingvo (2012-05) eo
La plej fundamenta supo (2012-05) eo
A pesar de todo («Spite ĉio») (2012-05) es
Spite ĉio (2012-05) eo
Gigantoj kaj muelejoj (2012-05) eo
La enigma lingvo de Doktoro X (2012-03) eo
Maria, Klara, Teresa, Marie, Marta (2012-03) eo
Magdalena venkas en la Parko (1909) (2012-02) eo
De la Unua Libro al la Guglo-tradukilo (2012-02) eo
Magdalena, campeón en el Parque (1909) (2012-01) es
«Barcelono kuŝas ankoraŭ apud la Mediteraneo» (1909) (2012-01) eo
Timpo, tampo, tompo (2011-12) eo
Feliĉan Zamenhof-Tagon 2011 (2011-12) eo
Naskiĝas literaturamondo.org (2011-12) eo
Dekdu mil Esperanto-libroj en vian hejmon (2011-11) eo
Samloke antaŭ 103 jaroj (2011-11) eo
Dotze mil títols a casa teva (2011-11) ca
Retkatalogo de Muzeo de Esperanto de Subirats (2011-11) eo
Esperantologio (tra densa mallumo) (2011-10) eo
Mia tajloro estas riĉa (2011-07) eo
Lasta adiaŭo al L. L. Zamenhof (1917) (2011-04) eo
Solidareco kun Japanio (2011-03) eo
Virino kaj esperanto (2011-03) eo
La plej ŝika tosto por Esperanto (2011-02) eo
En la katakombo (2011-02) eo
Nova tiparo Zamenhof (2011-02) eo
Esperanto a la malagueña: el curioso libro 36 (1890) (2011-02) es
Esperantujo perdas sian BBC-on (2011-02) eo
Esperantistas en el café Continental (1909) (2010-12) es
#esperanto TT en Esperantujo (2010-12) eo
Feliĉan Zamenhof-tagon (2010-12) eo
La homo kiu en nur du horoj jam kapablis legi esperante (2010-11) eo
Un esperantista en el Titanic (2010-11) es
Vorto de la tago (palabra del día) (2010-11) eo-es
Neununflanka modernemo (1931) (2010-11) eo
Strato Zamenhof 4: Sant Pau d'Ordal (2010-10) eo
La plej juna tradukistino (2010-10) eo
La traductora más precoz (2010-10) es
Chautauqua, 1909 (2010-10) es
Por vendo en apotekoj (pri la vivo kaj verkaro de Grenkamp) (2010-10) eo
De venta en farmacias (divagación sobre la vida y obra de Grenkamp) (2010-10) es
Nova prezentado de Amics del Museu d'Esperanto de Subirats (2010-10) eo
Congreso Universal en Cuba (2010-07) es
Sin píldoras en vacaciones (memorigilo) (2010-07) es
La enigmática lengua del Doctor X (2010-07) es
Strato Zamenhof 3: Zaragozo (2010-06) eo
Estampas de mayo de 1968 (2010-04) es
De Sant Jordis, quijotes y Don Kiĥoto (2010-04) es
Strato Zamenhof 2: Krakovo (2010-04) eo
Alicio en Esperantujo (2010-04) es
Teclado en esperanto en MacOS (2010-04) es
Pri anasoj kaj ananasoj (2010-04) eo
Feliĉan paskon (2010-04) es
Hat-triko, ktp (2010-04) eo
Strato Zamenhof 1: Barcelono (2010-04) eo
Strato Zamenhof (2010-04) eo
Futbala arto kaj tablofutbalo (2010-04) eo
Petro (2010-03) es
La Faraono (2010-02) es
La krucenigmo de Literatura Mondo (1925) (2010-02) es
La Esperantisto (1889-1895) (2010-02) es
Esperanto por aclamación (2010-02) es
El mes de Augusto (2010-02) es
01022010 (2010-02) eo
Capablanca kaj la marŝloĝanto (2010-01) eo
Esperanta programaro (2010-01) es
Sekvonta (persono) (2010-01) eo
Esperanto y Shoá (2010-01) es
La biblia verde (2010-01) es-eo
La origino de la spesoj (2010-01) es
Ĉu vi volas lerni esperanton? (2010-01) es
Dos oportunidades perdidas (2009-12) es
El esperanto otra vez en vanguardia (2009-12) es
Ĉapelitaj literoj (2009-12) es
El alfabeto del esperanto (2009-12) es
La liberiĝo de la juĝisto (Ferenc Szilágyi) (2009-12) eo
En la mesa de disección (2009-12) es
Aragona Lingvo (E-o-Tago) (2009-12) eo-ar
El 150 aniversario de Zamenhof en la red (2009-12) es
TV Esperanto (2009-12) es
Du fotoj (2009-12) eo
Lázar Márkovich (2009-12) es
Ulica Zielona, 6 (2009-12) es
Acte a la Reial Academia de Medicina de Catalunya (2009-12) ca
Belostok (Białystok), 1859 (2009-12) es
Presentación (2009-12) es